İçeriden dışarıya taşan karanlık: Tecrit (3. bölüm)

f tipi tecrit yaşamının değişik tanımları

Tecritte sen ömrü idarece belirlenen bir bitkisin; kıpırtısızsın keza ve sana ne zaman su verilir, ne zaman güneşe çıkarılırsın bunlarla kafanı yormana gerek yok. Unutma bir bitkisin sen ve uslu durduğun sürece bir gün hak ettiğin ilgiyi görme olasılığın var.

 Her insanın F tiplerine yaklaşımı, tecridi algılayışı ne derece değişken göreceksiniz. Çünkü bu politikayı tanımlamak gerçekten güç ve bu politikanın sözlüklerden taşan birçok tanımı var. Bu tanımlardan yola çıkarak tecrit politikasının derinliklerinde neler yattığını görebiliriz. Şimdi onlara soralım; nedir tecrit?

“Dipsiz bir kuyuya seslenmektir… Hak gaspları ve yaşatılan sorunlara yönelik hiçbir girişiminizden sonuç alamamanızdır. Sesiniz o kuyuda ya yiter gider yankılanır yankılanır ve size geri döner.

Hapishaneye girişte ÇIRILÇIPLAK, ONURSUZ ARAMA dayatmasıdır.

Her şeyin SAYILI olmasıdır; 1 kaşık, 1 tabak, 1 bardak, 1 sandalye, 1 battaniye, 3 kitap, 2 kazak, 3 pantolon, 2 gömlek, 1 mont… Yenisini almak için, eskisini vermek zorundasınız. Örneğin, bardağınız kırılırsa; bir hafta bekleyip, kırıkları verdikten sonra yenisini alabilirsiniz.

Fotoğraflarda dahi TEK OLMANIZDIR… Aynı hücrede kaldığınız arkadaşınızla beraber fotoğraf çektirmeniz bile yasaktır.

Mahkemeye, hastaneye gidişte sevk aracının (ring) dahi hücrelere bölünmüş olması, yolculuk sırasında bile tecridin devam etmesidir. Bu hücreler daracık, basık ve havasızdır. Dışarıyı gören penceresi dahi yoktur.

Moral veriyor diye gelen mektupların engellenmesidir.

Permatikle saç tıraşı olmak zorunda kalmandır.” ³⁸

“Tecrit, genel hukukta bir ceza uygulamasıdır. 1 ve 3 kişilik hücrelerdeki tecridin, infazın tamamında uygulanması, ‘ceza içinde ceza’dır. Bunun siyasi karşılığı, intikam almak, eza-cefa çektirmektir. “Beyaz ölüm” denmesinin nedeni de budur. Nitekim bir türlü sonu gelmeyen “AB’ye uyum yasaları”ndan biri olan idam cezasının kaldırılması tartışmalarında TBMM çatısı altında tecridin nasıl bir ceza olduğu da itiraf edilmiştir. Pek çok milletvekili ağırlaştırılmış müebbetin, idamdan beter olduğunu, idamın bir günde, an’lık ölüm olduğunu ama tecritte her gün ölüneceğini açıkça anlattı. Böylece intikamlarını almış olacaklarını belirtenin yanında, F tipleri ve CİK’in övgüsünü yapılar.” ³⁹

 “Öteki Hayata Dönüş” operasyonu sonrasında sol bacağı diz üstünden kesilen, üstüne üstlük bu haliyle ve pek tabii güvenlik gerekçesiyle hastanedeki yatağına zincirlenen Mızrap Ateş de tecridi şöyle ifade eder; “Tecrit, sessiz imhadır. Tecrit, insani duyguların yok olup körelmesidir. Tecrit, renk körlüğüdür. Tecrit, kurgular yapmaktır…” ⁴⁰

“Öyle hissediyorum ki, uzun süre bu koşullarda kalmanın faturası ağır olacaktır. Öyle duruma geliyorum ki, giderek içime kapanıyorum, konuşamıyorum, konuşmayı unutuyorum, ağız dolusu kahkaha atmayı unutuyorum. Bu da beni ben olan insandan koparıyor. Bazen düşünüyorum kendi kendime “yarın dışarı çıkarsam, insanlarla yaşayabilir miyim, yoksa herkesten kaçar mıyım “bu da beni ürkütüyor, korkutuyor… Çünkü insanlarla kalma alışkanlığını, cesaretini giderek yitirdiğimin farkına varıyorum. İşte tüm bunlar bana korkun. Geliyor, acı veriyor.”

“Ben çocuklar gibi koşmak isterken, adımlarımın beton duvarda yarım kalması gibidir.”

“Gökyüzünün dört köşeli olmasıdır. Güneş ışınlarını görmek için sandalyeye çıkmak zorunda kalmaktır.” ⁴¹

“Bunu yaşamayanlara anlatmak gerçekten zor bir iş! Gören için küçük bir “ev”dir hücre, ama yaşayan için kapatıldığı kafes… Fakat onu en iyi anlatan bizim taktığımız addır: Tabutluk. Ceza, baskı ve işkence yolunu kullanarak düşünceyi değiştirme ve kişiliksizleştirmeyi amaçlayan ve bunun adına da “iyileştirme” deme, zayıflığı ve güçsüzlüğün, çürümüşlüğün ve tükenmişliğin adıdır, biz bunu biliyoruz ve var gücümüzle direniyoruz.” ⁴²

“Evren kaç metrekare? Özgürlük kaç,

Kaç metrekare bu zindan

Bir tek sonuncunun cevabını biliyorum. Dörde beş metrekare. Sonsuzca metrekareden bize düşen, beş adımlık bir yer. Bir de ömür, ömrüm, ömrümüz… 500 yıllık olsa anlam verebileceğim de, 60-70 yıllık ömrün 36, 30, 20, 10, 5 yılının zindanda geçirilmesine onay verilmesini aklım almıyor. Abartı değil, inanamıyorum insan olabileceklerin bu kötülüğü yapabileceklerine. Laf olsun diye değil bu, gerçekten anlatılamaz. Yalnızca yılları değil, ‘Onları bir de olası en kötü şekilde nasıl geçirebilirim’in neyi anlatılabilir? Acısından, işkencesinden, baskısından vazgeçtim. Sırf bu yüzden yalnızca bu sebeplerden ötürü bağırıyorum: Bu sistem değişmeli! Bu sistem değişmeli! Bu sistem değişmeli! Yaşayan kahramanları taşa tutup, öldürdükten sonra baş tacı eden bu sistem değişmeli. ‘Tecrit’ kendi kendini kandırıyor. Neredeyse bir fizik yasası kesinliğinde, bedenin alanı daraldıkça, düşüncenin alanı genişliyor.” ⁴³

“Hitler kamplarında insanlar ölüme gönderilirken, “elbiselerinizi çıkarıp banyo yapın” denilerek ölümlerin en hızlısı yaşatılıyorken, F Tiplerinde ölümün can çekiştireni, en acımasızı insanlar üzerinde deneniyor. Psikolojik ve düşünsel ölüme zorlanıyor. Mektup yazarken bile her an okunup, bize karşı kullanılacak diye ailemize, arkadaşlarımıza ruh dünyamızı ve özlemlerimizi yazmıyoruz. Dolayısıyla tecrit her yönüyle ve kapsamda yaşanıyor.” ⁴⁴

“Bilmem sizler ölen bir insanı tabuta koyarlarken hiç gördünüz mü? Tabutun içine izole işlevini gören, dışarıya koku vermesini engelleyen ince bir saçtan bir içi kaplama yapılır. Ölü tabuta konulduğunda da tabutun kubbe biçimindeki kapağı kapatılarak sağlam büyük çivilerle çivilenir ve kapağın üstünden de ek olarak çember atılarak iyice sıkılır kapak. Bu gözlerimin önüne geldiğinde kendimi canlı canlı bu mekanlarda bu tabutların içerisine konulmuş olarak görüyorum. Çünkü bulunduğum “oda”da yerleştirilip sabitleştirilen ranza tabutun alt bölümü işlevini, tavanı ise kapak gibi kubbe biçiminde olduğundan tabut kapağını andırıyor. Bu da her akşam yatağıma girip uzandığımda tabutu hatırlatıyor ve gözümün önüne geliyor. Kendi kendime “diri diri tabuta girmişim” diyorum. Bu da uykumu kaçırıyor, uyut-muyor. Bir insan diri diri tabutun içine konulup kapağı kapatılır mı? Bu sorunun cevabı “hayır” olur muhakkak. Ama gelin görün ki, bizler canlı canlı tabutun içindeyiz ve yarın öbür gün dışarı çıktığımızda normal birer insan gibi olamayacağınızı gözlerinizle göreceksiniz.” ⁴⁵

“Tanrı Hades’in yalnızca girişi olan yer altı ölüm ülkesinin sessiz, ketum, ölümü bekleme solukluğu…

Burası, zaman ve mekan dışı! İnsan gülüşünün uğramadığı bir celladın surat bozuntusu…

Burası insaniyet menzilinin dışında zaman ötesi bir mekan!

Kopuk zamanlardan yüz çizgilerine sinmiş tebessüm, rastladığın tek insaniyet izidir burada.

Burası, Ereşkigal’in cehennemi! İnnin’in her itirazı karşısında cehennem bekçisi NETİ’nin, “Sus İnnin! Cehennemin kuralları kesindir, tartışma İnnin cehennemin kurallarını” dediği itaatkar zaman tersinmesindeki dehlizdir!

Burada “hükümlü”sün! Hükmedilensin yani! Soğuk bir nesne gibi mesela, iradesizleştirilmiş, bilinci çarpıtılmış, duyguları metamorfoz olmuş, “terbiyeci”lerine can atarcasına tutkun; idraksız bir objesin, olmalısın NETİ’lerin gözünde.

Ve yalnızsın! Yalnızlığında üzüyorsun sessizliği bazen kapı böğürtülerinle…

Burası TECRİT! Sesin sana gömüldüğü yer!...” ⁴⁶

“Çocukluk anılarımın arasında, arkadaşlarımla bahçesine izinsiz girdiğimiz yaşlı komşumuzdan duyduğum bir bedduayı hatırlarım. Yaşlı kadın “diri diri mezara gömüleceksiniz” derdi. 2 Haziran 2005’te arkadaşlarımla kaldığım üç kişilik odadan alınıp tek kişilik hücreye konulduğumda, yaşlı kadının sözlerini anımsadım. Konulduğum yer, odadan, hücreden ziyade duvarları yüksek bir mezarı andırıyordu. Bir tecritten daha katı… ve tecride böylece ilk adımımı attım.” ⁴⁷

 “Üç adımdan ötesi köhne bir duvar. Başının üstü jiletli tel. Sağın-solun soğuk demir. Ve sen böyle bir yerde, daracık-dapdaracık bir hücrede, bir dolap, bir ranza, bir sandalye ile yapayalnız kalacaksın yıllarca. Belki de bir battaniye içinde çıkana dek.” ⁴⁸

sessizliğe karşı

“Tecrit, topluma model olarak dayatılan bir şey”se dışarıdaki bizler nasıl bu hale gelebildik? Onların bu kadar yalıtılmasının yarınlarımızı da kararttığının farkına varmalıydık. Bu sorumluluk, dışarıdaki bizlerin. İçeridekileri umursamayan biz dışarıdakiler, bir gün demir parmaklıklardan taşan karanlığın bizi de boğacağını tahmin edemedik. Duymazdan geldiğimiz o yabancı sözcük “tecrit”, meğerse herkes için geçerliymiş. Yalıtılmaya, yabancılaşmaya, umarsızlaşmaya doğru delice bir hızla sürüklenişimizin, savruluşumuzun en yalın açıklaması, bu gizemli sözcükte saklıymış: tecrit. Tecritteyiz.

“Bilimsel açıdan ‘F tipi cezaevi sağlığa zararlıdır’ önermesi ‘sigara sağlığa zararlıdır’ önermesi kadar doğrudur. Tecridin ruhsal, bedensel etkileri göz önüne alındığında bir veya üç kişilik hücrelerde tutulmanın herhangi bir ceza değil, işkence olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Ayrıca yapılan çalışmalar, cezaevlerindeki intiharların büyük kısmının özel cezaevlerinde özellikle hücrelerde gerçekleştiğinin ortaya koymuştur.” (Prof. Dr. Cem KAPTANOĞLU, Şubat 2002, Radikal 2) ⁴⁹

(…) ABD’de cezaevleri hukuku uzmanı olan Melda Türker, F-Tipleriyle ilgili şunları söylüyordu: “Benim aklım bu kadar felaketi almıyor. İnanamıyorum. Eğer bütün bunlar hep böyleyse bütün Türkiye’nin ölüm orucuna yatması gerekiyor. Ama bunlar hepimizin başına gelebilir. (…) F-Tipi sanki dünyanın en fevkalade cezaeviymiş gibi anlatılıyor. F-Tipi çağdaş, güvenlikli bir cezaevi sistemi değildir. Sadece normalliği sağlaması açısından değil, her açıdan kötü bir sistemdir.” (Pazartesi Dergisi, Sayı 70, Ocak 2001) ⁵⁰

            20 Ekim 2000 günü başlayan ölüm orucu direnişi, Hayata Dönüş operasyonuyla, eylem evleriyle, kanlı Küçükarmutlu baskınıyla büyüdü. Kahredici tecrit koşullarında eriyen sadece bedenler değildi. Kor bir ateş düşmüştü insana dair her şeye… İnsan belleği, balık hafızasıyla çoktan yer değiştirmişti. İliklere dek işleyen duyarsızlığın berisinde analar ağlıyor, Türkiye’nin cezaevleri cehennemi yaşıyordu. Sonra vicdanları tekrar ayaklandıran bir adam eyleme başladı. Avukat Behiç Aşçı, hayatını ortaya koyarak ‘Sessizliğe Karşı’ çıktı. Onun “İnsanlık asla kaybetmez” çığlığı yüreklerde yerini buldu. Çözümün diğer adı ‘3 Kapı-3 Kilit’ ete kemiğe büründü. ⁵¹ Peki bir avukat olan Behiç Aşçı neden  ölümü göze alacak kadar tecride karşıydı? Bu soruyu şöyle yanıtlıyor: “Hem dünya ölçeğinde hem de ülkemiz ölçeğinde baktığımızda yakın geçmişle bugün, uygulanacak temel politika tecrit olacak. Dünyada ülkeler tecrit ediliyor. Küba, işgalden önce Irak, İran, Kuzey Kore… Bütün bunlar emperyalizme karşı direnen, direnmese bile emperyalizmin tam anlamıyla etki alanına girmeyen ülkeler tecrit edilmeye çalışılıyor. Örgütler tecrit ediliyor. Birçok örgüt terör listesine alındı. Hatta Danimarka hızını alamadı, Greenpeace’i de terör listesine aldı. İnsanlar tecrit ediliyor. Dolayısıyla da ülkemiz için de aynı şeyler geçerli. Ülkemizde de işçiler, memurlar tecrit ediliyor, köylüler tecrit ediliyor. Partiler, sendikalar, demokratik kitle örgütleri, her şey ve her yer tecrit ediliyor. Bu yüzden de bence tecrit, temel öneme sahip temel bir konu. Bizim sorunlarımızın çözümü birlik ve beraberlik. Eğer biz de halkın değişik kesimleri olarak tecrit edilirsek, tecride göz yumarsak, devletin bu siyasi politikası için gerekli alanı açmış olacağız. Zaten yıllardır bu konu özgün bir biçimde formüle edilmiş. Bunu hapishanelerdeki tecrit politikasına uygulamak gerekirse, ben hapishanelerdeki tecrit uygulamalarının simgesel bir önemi olduğuna inanıyorum. Siyasi iktidar açısından hapishanelerde tecrit diye bir sorun olduğunu düşünmüyorum. Siyasi iktidar açısından önemli olan tecrit politikası değil, o simgesel anlam. Çünkü hapishanelerde bulunan insanlar, halkın evlatları. Sen, ben, biziz. Biz tecride alındığımız zaman iktidar açısından politikalarını uygulamak için çok daha uygun bir zemin ortaya çıkıyor. Bugüne kadar halkın en aydın kesimleri, devrimcileri hep hapishanelere kapatıldığı için, baskı politikalarına karşı ilk tepki de hapishanelerden geldi. Bu tepki doğunca da, sivil topluma göz dağı verdi devlet. Zaten F-tipleri ilk açıldığında ‘Bakın, bu işleri bırakın yoksa sizi tecride kapatırız’ dendi. Bu tehdit de bence bunu kanıtlıyor. Dışarıdaki halkı tehdit etmek için yapılmış bir hapishane sistemi. Bu nedenle oradaki sürece çok fazla önem verdiler. Hep söylüyorum. Ölüm orucu sürecini siyasi iktidar çözebilirdi. Çözmediler. Bunun nedeni dokuz kişi bir arada yaşayınca içeri giremeyecekleri kaygısı, sayım yapamayacakları kaygısı, güvenlik değil yani. Bunun tek nedeni tecrit politikalarının yara almaması, delik açılmaması. Salt bu nedenle biz tecride karşı mücadelede çok kararlı olmalıyız.”  ⁵²

            bir çözüm önerisine yahut öğüte destek

“Sen bu ülkeyi sevmeye, kimsenin cesaret edemediği yerlerinden başlamalısın. Bizim sözcüklerimiz dünyanın kimi topraklarında çamuru ve tohumu örgütlüyor şu anda. Sözcüklerine güven. Senin sözcüklerin şimdi Amazon kıyılarında çocuklara bedava süt içiriyor, üniversitelerde yoksul çocukları okutuyor. Senin sözcüklerin sevgili kardeşim, Hindistan’daki bir donsuzun kendine Birleşmiş Milletler genel sekreterinden daha fazla güvenmesini sağlıyor. Meksika’da yeryüzüne ayak direyen köylü senin sözcüklerini alıp o sözcüklerden yeni bir dünya yapıyor. Çamurdan ve insanlardan korkma. Senin sözcüklerin her ikisini de iyi ediyor zira.” ⁵³

            “En korktuğumuz, bizden en uzak tutulan yerden başlayalım bu memlekete bakmaya. En ne diyeceğimizi bilemediğimiz yerden konuşalım kekeme mekeme. Biz en çalışkan ve en maceracı öğrencileriyiz yeryüzünün; bu memleketin en karmaşık matematik problemi bu ise eğer, bil ki tam bize göre. O tepelerin, bizim en anlamadığımız, bir çıldırma noktası olarak gördüğümüz o halini anlarsak o tepelerin, belki gerisi gelir, tekrar başlarız hikâyelerimizi birleştirmeye.” ⁵⁴

           

            Mansur, “Cehennem acı çektiğimiz değil, acı çektiğimizi kimsenin duymadığı yerdir.” diye boşuna dememiştir.

Kaynaklar:

(1) Ece Temelkuran, Ne Anlatayım Ben Sana, s. 9, Everest, 2006

(2) a.g.e, s. 6

(3) Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, s. 1928, 2005

(4) Selami Kurnaz, TECRİT yaşayanlar anlatıyor, s. 15, Boran, 2005

(5) a.g.e, s.13

(6) F tipinden Yeni İnfaz-İzolasyon Yasasına Mahpusluktan Kürek Mahkumluğuna, Çağdaş Hukukçular Derneği Merkez Yayın Organı Özel Sayısı, s. 13, 2004

(7) Selami Kurnaz, TECRİT yaşayanlar anlatıyor, s. 123, Boran, 2005

(8) Alper Turgut, Sessizliğe Karşı, s. 206, Ant Kitap, 2007

(9) F tipinden Yeni İnfaz-İzolasyon Yasasına Mahpusluktan Kürek Mahkumluğuna Çağdaş Hukukçular Derneği Merkez Yayın Organı Özel Sayısı, s. 49, 2004

(10) a.g.e, s. 81

(11) a.g.e, s. 85

(12) Tecriti Yaşayanlar Anlatıyor - Hapishane Mektupları, s. 4, İnsan Hakları Derneği, 2006

(13) Alper Turgut, Sessizliğe Karşı, s. 206, Ant Kitap, 2007

(14) adı geçen tüm kaynaklar derlenerek oluşturulmuştur. (Ü.K.)

(15) Alper Turgut, Sessizliğe Karşı, s. 195, Ant Kitap, 2007

(16) Selami Kurnaz, TECRİT yaşayanlar anlatıyor, s. 57-123, Boran, 2005

(17) a.g.e, s. 275

(18) a.g.e, s. 278-279

(19) a.g.e, s. 279

(20) a.g.e, s. 280

(21) a.g.e, s. 281-282

(22) a.g.e, s. 290-291

(23) a.g.e, s. 291

(24) a.g.e, s. 295-296

(25) a.g.e, s. 298-300

(26) a.g.e, s. 300

(27) Alper Turgut, Sessizliğe Karşı, s. 195, Ant Kitap, 2007

(28) a.g.e, s. 195-196

(29) a.g.e, s. 197-200

(30) Ayşe Düzkan, Behiç Aşçı Kitabı, s. 31, Versus, 2006

(31) a.g.e, s. 31

(32) a.g.e, s. 32

(33) Alper Turgut, Sessizliğe Karşı, s. 201, Ant Kitap, 2007

(34) a.g.e, s. 201

(35) a.g.e, s. 201

(36) İsmail H. Sadiç, Puslu Aydınlık, s. 3, Şubat, 2001

(37) Selami Kurnaz, TECRİT yaşayanlar anlatıyor, s. 7, Boran, 2005

(38) a.g.e, s. 48-52

(39) a.g.e, s. 207

(40) Alper Turgut, Sessizliğe Karşı, s. 196, Ant Kitap, 2007

(41) Tecriti Yaşayanlar Anlatıyor - Hapishane Mektupları, s. 6, İnsan Hakları Derneği, 2006

(42) a.g.e, s. 20

(43) a.g.e, s. 40

(44) a.g.e, s. 54-55

(45) a.g.e, s. 64-65

(46) a.g.e, s. 90

(47) a.g.e, s. 141

(48) a.g.e, s. 197

(49) Selami Kurnaz, TECRİT yaşayanlar anlatıyor, s. 68, Boran, 2005

(50) Ayşe Düzkan, Behiç Aşçı Kitabı, s. 16-17, Versus, 2006

(51) Alper Turgut, Sessizliğe Karşı, arka kapak yazısı, Ant Kitap, 2007

(52) Ayşe Düzkan, Behiç Aşçı Kitabı, s. 71-72, Versus, 2006

(53) Ece Temelkuran, Ne Anlatayım Ben Sana, s. 9, Everest, 2006

(54) a.g.e, s.10

İçeriden dışarıya taşan karanlık: Tecrit (2. bölüm)

    Burada durup özel birinden bir “maskeli süvari”den söz etmek gerekiyor: Ludwig Friedrich Van Foriep. Ludwig. Kendisini tecridin en düşük maliyetle nasıl uygulanabileceğini bulmaya adamış biri. Bu amaçla 1840’lı yıllarda, o dönem hücre tipi hapishanelerde tecrit uygulayan Amerika’ya giderek incelemelerde bulunuyor ve 1846 yılında bu incelemelerini yazılı olarak Erfurt Bilimler Akademisi’ne sunuyor.

            “Burada kamuoyuna sunduğum araştırma 1843 yılında tamamlandı. Cezaevi mahkumlarının duyularının tecrit edilmesi fikrini geliştirme ve sonrasında bu araştırma raporumun oluşmasında en önemli çıkış noktam, Pensilvanya ve Ausburn Cezaevlerinde uygulanan izolasyon sistemi olmuştur. Tecridin tutukluların fiziki ve psikolojik durumları açısından etkisi ve küçük devletlerin bu sistemin çok yüksek masraflarını karşılama sırasında karşılarına çıkacak engeller gibi birçok neden, duyuların tecridi fikrini doğurdu.

            (…) Bu sistem üzerinde çalışırken, kısa zamanda bizim ülkemizde de bu tür uygulamalara geçileceği hususunu göz önünde bulundurdum. Bu doğrultuda kendi kendime çok defa izolasyon için yapılması gereken hapishane binalarının bizim finansman olanaklarımızı ne oranda zorlayacağını sormuşumdur.

            (…) Şu ana kadar Philadelphia ve Ausburn’da uygulamaya çalışılan tecrit sisteminin bazı durumlarda kişinin sağlığında ve ruh dünyasında tahribatlara yol açtığı söylentileri ortaya atılırken yine kendi kendime şu soruyu sordum:

            Acaba, gerekliliği meşru olan bu yalnızlaştırma ve tecride, tek hücre sisteminden farklı bir yöntem ile ulaşılabilir miyiz?

            İşte bu yeni yöntem şöyle olabilirdi; tecritte amaçlanan kısıtlamalar mahkumların üzerinde taşıdıkları, diğer mahkumlarla iletişimlerini engelleyici araçlarla sağlanacaktı. İletişimin engellenmesi, işaret dili de dahil olacak şekilde görme ve duyma duyularının işlevlerinin ortadan kaldırılması demektir. Böylelikle mahkumlar yine bir arada olacak ama birbirleriyle iletişim kuramayacaklardı” (E.B. Akademisi’ne sunduğu rapordan) ²²   Ludwig’in dahiyane(!) fikri her mahkumun kafasına geçireceği üç parçadan oluşan bir maskedeydi. Görmeyi engelleyici, deriden yapılmış bir maske, duymayı engelleyici bir kulaklık ve bu iki parçanın kafada sabitlenmesini sağlayacak bezden, saçı tamamıyla örtecek bir başlık. Tutuklular günün 24 saati bunları takacaklardı. Sadece çalışırken gözleri kapatan parça çıkarılabilirdi.

            Nasıl bir dahi olduğu anlaşılsın diye raporunda çizimlere de yer vermiş ve ayrıntılarıyla anlatmıştı maskeyi Ludwig. Bunlarla da yetinmeyip bay bilim adamı(!) nasıl nefes alınması gerektiğini dahi belirliyor:

            “Kelimeler ve işaretler yardımıyla yürütülen konuşma ise daha önce de başka birçok cezaevinde uygulandığı gibi yasaklanır. Hatta gerekli görüldüğü özel durumlarda mahkumların ses ve işaretlerle iletişimini engellemek için istisnai de olsa nefes alıp vermenin ağız yoluyla yasaklanıp burun yoluyla yapılması kural olarak uygulanabilir. Bu da yine ağzın maske ve benzeri bantlar ile kapatılmasını gerektirecektir.” ²³

            Bilim adamı Ludwig’in bu düşüncesini de Guantanamo Üssünden anımsayabilirsiniz.

            (…) 1950’li yıllarda askeri psikolog olarak ABD donanmasında görev almış ve Kore Savaşı sırasında Koreli tutsaklar üzerinde incelemeler yapmış olan Dr. Edgar Schein ile, Hitler döneminde Nazi Toplama Kampları’nda tutuklu kalmış ve toplama kamplarının üzerinde bıraktığı etki nedeniyle ilgi duyup psikoloji eğitimi alarak doktora yapmış ve bu birikimini hücre tipi hapishanelerin yapımı için egemenlerin hizmetine sunmuş olan Jan Gross yeni kuşağın Ludwig’leridir.

            Dr. Schein, Koreli esirler üzerindeki incelemeleri sırasında sosyal tecridin etkilerine tanık olmuş ve sosyal tecridin beyin yıkama aracı olarak nasıl kullanılabileceği üzerinde yoğunlaşmıştı. Bu çalışmalar sonucunda 24 maddelik bir beyin yıkama programı oluşturdu. ²⁴

            (…) Jan GROSS 1950-60’lı yıllarda ise “Sosyal Tecridin Etkileri ve Duyumsal Algıların Sınırlandırılması” üzerine birçok deney yapar. 1972 yılında ise Almanya-Hamburg Üniversitesi Kliniği’nde aynı konuda başlatılan deneyleri yürütür. Hamburg Üniversitesi bünyesinde sürdürülen deneyler için yılda 2.8 milyon mark ayrılır. Her şey, gelişen ve radikalleşen muhalefeti ezmek içindir. Amaç, tecridin mükemmelleştirilmesidir. Bunun için “Özel Araştırma Bölümü 115” adını verdikleri “Camera Siliean” (sessiz oda) da denilen bir hücre oluşturmuşlardır laboratuarlarda. Deneyler Camera Siliean’da yapılır.

            Deneylerden birinin yapılışı ve sonuçları şöyledir:

            Deneye yaşları 20 ile 55 arasında değişen 20 kadın ve erkek denek katılır. Kendilerine, hücrede ne kadar kalırlarsa o kadar para ödeneceği belirtilir. 20 denekten 6’sı 48-51-75-82 ve 96 saat aralıklarla hücrede kalabilirken 14 denek 48 saat bile tahammül edemeyerek deneyi yarım bırakmak zorunda kalırlar. Hem de bunun sadece bir deney olduğunu bilmelerine rağmen. Deneyi yarıda bırakmalarının nedenlerini şu gerekçelerle açıklamışlardır; dayanılmaz hale gelen korku, aşırı gerilim ve panik. Deney sırasında deneklerde oluşan etkiler ise şöyle sıralanmıştır; öldürülecekleri korkusu, boğuldukları, nefes alamayarak ölecekleri korkusu.

            Deneklerin kendi ağzından tecridin etkileri ise şöyle anlatılır:

            “Süreç içerisinde rahatlamanın olamayacağına inanıyorum. Herhangi bir zaman, var olmayan bir şey beni tahrik edebiliyor. Gürültü yok, ışık yok, meşgul olunabilecek hiçbir şey yok. Uzun süre dayanmak mümkün değil.”

            “Yaklaşık 12 metrekare ürkütücü sessizlikte 6 saat. Kısa bir zaman sonra sanki havalandırma cihazının çıkardığı gürültüyü duyuyormuşum hissine kapıldım. Bu, içerisinde bulunan özel sisteme bağlı bir durum. Işık görüntüsü yaratmak için göz kapaklarıma basınç uyguladım… Sonunda can sıkıntısı artmaya başladı ve uyudum.

            Deneyden iki saat sonra depresif ruh hali oluştu. Kendimi çökmüş gibi hissettim ve hiçbir konuşma, reaksiyon gösteremedim. Sosyal inisiyatifim tamamen felç olmuştu” (Aktaran Ümit Koşan. Sessiz Ölüm S: 52-53) ²⁵

            Deneyin mucidi Jan Gross sonuçları şöyle değerlendirir:

            “Denekte başlangıçta genellikle uyuduktan sonra deney süresi içerisinde sükunet ve kurtulma duygularını yitirdiler. Ayrıca kontrol edilen düşünce yeteneklerini de kaybettiler. Ruh halleri, uyuşukluk, sinirlilik ve sıkıntı arasında gidip gelmeye başladı. Aynı zamanda da bunlara ek olarak huzursuzluk, yorgunluk ve baş ağrıları ortaya çıktı.

            Kendilerine daha fazla ücret ödeneceği söylenmesine rağmen deneklerin deneyleri 2-3 gün daha devam ettirme durumunda olmadıkları görülmüştür. Hatta bazı denekler için deney koşullarında bulunmak bile öylesine dayanılmaz gelmiştir ki yapılacak olan psikolojik analizin zamanından önce bitirilmesi zorunlu olmuştur.” (a.g.e. S.54-55) ²⁶

İtalya orijinli “Ölümün Kolları” ve “Ölümün Küçük Kolları” denilen mahpushaneler, İspanyol icadı “puerto” mahlaslı metal plakalı tecrit hücreleri, ABD’deki bütün hücrelere hakim yuvarlak tipli Statev Cezaevi, temelini Nazizmin 1938’de attığı modern zamanların ilk tecrithanesi Stuttgart Stammheim… Berlin’in ünlü Moabit cezaevi, ABD’deki Marion, Lexington, Butner tabutlukları, IRA üyesi mahkumların tutulduğu Maghaberry hapishanesi, Fransa’daki Bask ülkesi için savaşan ETA’lıların yattığı Iker Heredia de Elu Fresnes zindanı… ²⁷

Bugünlere böyle gelindi.

“Acaba İnsanoğlunun gözünün açılması için daha kaç yüzyıl geçecek? İnsanlığın büyük yarınlara varabilmesi için kaç hücre gerek daha?” diye konuşur Nazizmin darağacına yolladığı gazeteci yazar Julias Fuçik, canı candan yalıtan susturan, kan kusturan hücreleri anlatırken… ²⁸

“Tabutluk şunu hedeflemektedir. Tutsağın kendi kimliğini yok etmesini, en sonunda da kendi varlığını.” RAF (Kızıl Ordu Fraksiyonu) üyesi Ulrike Meinhof’a (1976 yılında hücresinde şüpheli bir şekilde ölü bulundu.) göre tecrit böyle bir şeydir. “Ölü bölüm”ün kendisine hissettirdiği “duyguları” tarif eder Meinhof;

“Kafamın içinde patlayan, omuriliğini beyne presleyen, beyni fırındaki sebze gibi, yavaş yavaş kendi içine çökerten duygular. Uzaktan kumanda ediliyor olmanın duygusu, sidiğini durduramıyormuşçasına, vücudun ruhuna işemesi duygusu, içinin yanıp kül oluşunun duygusu, zamanın ve mekanın iç içe geçmiş olması duygusu, zamanın hemen şimdi tükendiği duygusu, insanın görüntüsünü dağıtan bir aynalı odada olduğu bulunma duygusu, derinin sanki yüzülüyormuş gibi olduğu duygusu, sarkık bir şekilde hareket ettiğin duygusu, vakumun içinde olma duygusu, kurşunun içine kapatılma duygusu… İçerde aklıma gelen karşılaştırmalar, kavramlar: Öğütme makinesi, hızdan dolayı derinin gerilmesi, uzay simülasyon kapsülündeki gibi, Kafka’nın ceza kolonisi, çivi yatağın üzerindeki adam, sürekli dönme dolapta olmak gibi…”

Imgard Möller 22,5 yıl kaldığı tecridi şöyle resmeder; “Tecritte insan bilincini ve hafızasını kaybediyor. Gerçekle hayat arasındaki çizgiler kalkıyor ve gerçekle hayali karıştırıyorsunuz. Bu şartlar altında insan konuşmayı da unutuyor. Çünkü hiç kimseyle konuşamıyorsunuz. İnsan bir süre sonra konuştuğuyla düşündüğünü ayırt edemiyor. Gerçekten ifade etmesi zor bir durum, insanın bilincini ve kişiliğini kaybetmesi amaçlanıyor tecritle…”

Birgit Hogefeld ise tecritteki ruh halini şu şekilde özetler; “İzolasyonda her ruh hali bir boşluğa akmaktır. Keyfin yerinde mi? Üzüntülü müsün, kızgın mısın? Bunlarla hiçbir yere varamazsın. Yani bunlarla yaşayamazsın, bu yaşanan her şeyin içinde kalması demektir. Sen, senin içinde kalması demektir. Sen, senin içinde hapsedilmişsin ve hep böyle kalacaksın…”

K. Plein ve W. Schlegel’in “Mezar Türküleri” adlı kitaplarında da tecridin tasviri yapılır:

”Tecrit, seni kaplayan, boğmak isteyen ve kimi zaman kendi sesini duyabilmen için artarak dışarıya taşan gürültüsüz çığlıktır. Tecrit, hücrenin her köşesinde yuvalanan ve seni ısıtan insana duyduğun özlem yüzünden uyuyamadığın gecelerde ortaya çıkan dalkavuk, soğuk griliktir. Tecrit, bundan böyle diğer erkek ve kız kardeşlerinle birlikte normal bir yaşam süremeyeceğin korkusudur. Tecrit, ilk önce bedenin ve sonra da ruhun yavaş yavaş önlenemez ölümüdür. Tecrit, sessiz, temiz ve tam bir yok etmedir.”

Evet, “tecrit, sosyal bir yok oluştur…” Angelika Goder, 11 yıl süreyle Alman cezaevlerindeki tecrit koşullarında ayakta kalmış bir devrimci. Artık kendini tasfiye etmiş “İki Haziran Hareketi” adlı illegal sol örgütün eski bir üyesi…Cezaevinde sağlığı bozulduğu için erken tahliye edilen 55 yaşındaki Goder, Alman devletinin kendisine vermesi gereken sosyal yardımı erken kesmesi nedeniyle artık resim yaparak yaşamını kazanmaya çalışıyor… “Tecridin etkilerini, tecritten uzaklaştıkça anlayabiliyorsun. Sağlık sorunum nedeniyle erken tahliye edildiğim için 3 yıl devletin sosyal yardımıyla geçindim. Sokakta ne yapabilirim, insanlarla nasıl ilişki kurabilirim düşüncesinden uzun süre kurtulamadım. İnsanlarla deneyimlerimi paylaşamıyordum. Yoldaşlarımızla esas olarak gündeme getirdiğimiz, kendi ilişkilerimizin ne kadar değiştiğiydi. Ama insan her şeyde olduğu gibi bunu da aşabiliyor. İçerideki tutsakların yaşadığı deneyimler, ileride bir şekilde kamuoyuna açıklanacak.”

Andreas Vogel ise, “ Tecritte insan ancak direnirse yaşayabilir,” diyor.

İsrail’in nükleer silahlara sahip olduğunu dünyaya duyuran ve 18 yıl cezaevinde tutulan eski nükleer uzmanı Mordeçay Vanunu serbest bırakıldı. Vanunu, 31 yaşında girdiği Aşkelon’daki Şikma cezaevinden 49 yaşında zafer işareti yaparak çıktı. Vanunu, Aşkelon’daki cezaevinde yaklaşık 12 yıl boyunca 1.80’e 2.70’lik bir hücrede tecritte, geceyle gündüzü karıştırmasına neden olan 24 saat yanan bir florasanın altında geçirdi. Gazete okuması ve televizyon izlemesi yasaktı. ²⁹

San Sebastian’da yaşayan, 9 yıl tecritte kalmış Basklı Tomas Carrera Juarros şunları anlatıyor: “Bence en önemli nokta, duyumsama yeteneğinizi açıkça yitirdiğinizdir. Mesafe duygunuzu da yitiriyorsunuz. Mesafeleri iyi hesaplayamıyorsunuz. Uykun düzensizleşiyor. Bir saat uyuyorsun, uyanıyorsun, üç saat sonra yine uyuyorsun. Bu etkiler normal yaşama döndüğünde daha da belirginleşiyor. Bir bakıma otizm yaşıyorsun. İçeride sana ne olduğunu anlatamıyorsun. Arkadaşlarımın bu durumun üstesinden gelmek isterken asabileştiklerini gördüm. Sonra, tecritteki yaşama şartlarının insan sağlığına etkileri hem psikolojik hem fizikseldir. Örneğin, hücrede grip olursan iyileşmeyi ya da tıbbi tedavi görmeyi beklememelisin. Genellikle nemli ve kötü havalandırılan yerlerdir hücreler. Gözlerin çok etkilenir, örneğin ben hücreye girmeden önce gözlerim beş numaraydı. Dokuz yıllık hücre hapsinden sonra hapishaneyi 11 numara bozuk gözlerle terk ettim. Bunun nedeni tecrittir, penceredeki plakaların etkisidir. Hücrede gözlerin alıştığı en uzak mesafe 2-3 metredir. Daha uzak mesafe yoktur. Hücrede uzun süre kaldığında kas ve eklem yerlerinde rahatsızlıklar oluşur. Kemikler aşırı derecede zayıf düşer ve her zaman dizlerde, ayak bileklerinde, kalçada problemler olur. Bunlar tecridin fiziksel sonuçlarıdır.”(sessiz ölüm Siyahbeyaz Metis Güncel s. 114) ³⁰

Imgard Möller ise şunları söylüyor: “Temelde psikolojik bir işkence, uzun süreçte insan konuşmayı bile unutuyor. Örneğin bir gazete okuyorsunuz ama orada yazan kelimeleri algılayamıyorsunuz, kelimelerle ilişkiniz kesiliyor. Belli bir süre sonra fiziksel olarak da hasta olmaya başlıyorsunuz. Bu bütün tutsaklarda görüldü. Bir süre sonra vücut artık tüm bunlara tepki vermiyor. Mesela kan dolaşımında problemler yaşanıyordu, kan basıncı düşüyordu, kulakta çınlamalar oluyordu, vücudun tepki vermeye başlamasıyla kronik hastalıklara yakalanıyordunuz. Her vücudun kendi tipik özelliklerine göre belli hastalıklarınız oluyordu artık; kiminin kafasında, kiminin boğazında, kiminin herhangi bir iç organında, herkesin kendi hastalığı oluyordu.”(a.g.e s.20) ³¹

Hücrede 23 yıl kalmış olan Milanolu Pierino Matta ise çok çarpıcı bir özet veriyor tecrit hakkında: “Eh! Tecrit. Bunu bir kelime ile anlatamazsın. Çünkü tecrit her şeydir. Hem tek bir şeydir hem de her şeydir birbirini etkileyen. Bu yüzden tecridi tek kelimeyle tanımlayamazsın. Tecrit her şeydir. Cezaevinde olduğun gerçeğidir, ama sadece cezaevinde olduğun için değil ayrıca orada olan bütün her şeyle ilişkilidir. Gerçek şu ki… Ehhh… Örneğin… tecrit… demin dediğim gibi… (Burada tıkanıyor, sinirleniyor ve birden patlıyor) Tecrit bağlamdır, tecrit benzerliktir. Dayak yemektir. Kimseyi görememektir. Önünüze 7 metrelik bir duvarın örülmesidir. Mazgallardan ve duvardan dolayı güneşi görememektir. Tecrit beni güneşten mahrum etmektir. Beni çimenden, beni her şeyden mahrum etmektir. Tecrit her şeyi içerir, o yüzden onu iki kelime ile tanımlayamazsın! Bu çok karmaşık bir şey… Aslında tecrit topluma model olarak dayatılan bir şeydir”(a.g.e 180-181)  ³²

Adana’nın önce “kapıaltı hücreleri” ve “orta kapalı hücreleri”ni, ardından da işkencehaneye dönüşüveren hamam yanındaki küçük hücreleri anlatır Nevin Berktaş: “Burası tam bir tabutluktu… Otur, çömel, ayağa kalk ve bol miktarda düşün… En fazla boyu iki, eni bir metre…” ³³

İlk kez 12 Eylül’de Sağmalcılar Cezaevi’nin içerisinde özel tip adında hücre tipi bir hapishane inşa edildi. Bu hücrelerde havalandırma yoktu ve kapılar hiç açılmıyordu. Kartal Cezaevi’ndeki hücreler 1,5 metreye 2,5 metre ebadındaydı… Eskişehir tabutluklarının havalandırması kuyu dibi gibiydi… Güneşi görmek hemen hemen mümkün değildi. ³⁴

Hâlihazırda Türkiye’nin  8 iline dağılmış 12 adet F tipi cezaevi var. Bunların toplam kapasitesi 4 bin 598 (şu an içeride 3 bin 800 tutuklu ve hükümlü yatıyor), maliyeti ise yaklaşık 55 trilyon lira... ³⁵

            F tipi hücre cezaevi, ‘modern barbarlık’ düzeninin barbarlıktaki ‘en modern’ buluş ve uygulamalarından biridir. F tipi cezaevi, emekçi insanlığın konulduğu hücre tipi yaşamın bir beton çivisi olarak tasarlanmıştır: Çivisi çıkan ücretli kölelik düzeninin F tipi cezaevi çivisi! ³⁶

Türkiye’de yayımlanan ve gerek ülke özeline gerekse de genele yönelik ‘tecrit politikası’nı en iyi anlatan “TECRİT – yaşayanlar anlatıyor” ( Boran yayınları, 2005) adlı kitapta tecrit şu şekilde özetlenir: (…) En özet ifadeyle, sosyal bir varlık olan insanı, insan olmasının özelliklerinden soyundurmaya çalışan bir politika tecrit. Düşüncelerini değiştirmek, egemen sisteme uyumlu düşünmeye zorlamaktır amacı. Bir başka deyişle, hücrelere attığı tutuklu ve hükümlüleri “teslim almaktır.” Bunun için fiziki, psikolojik, her türlü saldırı aracı kullanılmıştır bugüne kadar ve halen sürmektedir. ³⁷