Aklıyla konuşan virtüöz: Fazıl Say

Fazıl Say’ın Akılla Bir Konuşmam Oldu adlı kitabı bir solukta okunuyor. Akıcı, sıcak anlatımı, açıklığı böylesi önemli bir entelektüelde alçakgönüllülük ve içtenlik gibi kişisel özelliklerle tamamlanınca ortaya sohbet ve deneme türlerine çalan bir eser çıkmış. Alışılanın aksine Say, bu kitabı oluşturacak yazıları önceden sosyal medya aracılığıyla paylaşıp bazı düzenlemelerle kitaplaştırmış. İyi de yapmış; öyle ki hayranlarının, takipçilerinin merakını gidereceği, hoşlanacağı akışkan bir kitap olmuş. Birkaç yerde kullandığı ifadeler  ‘bozuk izlenimi uyandırsa’ bile henüz önsözde “yazar iddiası olmayan bir müzisyenin, yoğun bir şekilde müzik ve fikir paylaşmaya çalıştığı yazılardan oluşan bir kitap olarak görülmeli” sözlerini anımsıyorsunuz.

Kitap dört bölümden oluşmakta: Dünyam, Yüzler, Şairlerim, Çocuklarım. Dünyam’da müzisyen kimliğinden yola çıkarak yazdıklarını, Yüzler’de onda iz bırakanları, Şairlerim ve Çocuklarım’daysa bugüne değin hayata bırakabildiklerini anlatmış.

Kitabın baş tacı kuşkusuz müzik ve müzisyenler. Onların varlığını yadsımadan baktığımızdaysa önemsenen isimlerin başında Ahmet Say geliyor. Birçok olay, tanıklık, şair ve yazar onun varlığıyla anlam kazanmış.

“Şiir bütün yaratıcılıkların anasıdır bence” (s.196) diyebilecek olgunluktaki Fazıl Say sıklıkla Nâzım Hikmet, Metin Altıok, Cemal Süreya, Ahmed Arif, Edip Cansever, Ece Ayhan, Âşık Veysel Şatıroğlu, Turgut Uyar, Can Yücel gibi büyük şairlerimizden söz açıyor. Önemli kısmı, çok değerli anılardan oluşan bu değinileriyle benim edebiyat tutkumu sarmaladıkça sarmalıyor. Çoğunu baba Say’ın sanat aşkıyla var ettiği bu toplantıları bir müzisyenin gözünden doyumsuz bir film tadında seyretmek (evet, gerçekten film gibi) olağanüstü keyifli. Diğer sanat türleri gibi müziğin de dilden doğduğunu, dilsiz müzik yapılamayacağını, dilsizlik dönemlerinde yalnız birtakım anlamsız seslerin olduğunu, dil sayesinde ezginin yolunun açıldığını bilen, kuramsal düşünebilen ve bunu yoğunluğuyla yaşayan akıllı bir sanatçı Fazıl Say.

“130.000 yıl önce ilk insanların, tahtayla taşlara vurarak ritim tutmasından, naralar atmasından, gök gürültüsünden korkup müzik yapmasından günümüze varana kadar bu yolculuğun anahtarları nedir?

Müzikte üç ana unsur vardır:

Melodi

Armoni

Ritim.” (s.35)

Kitapla ilgili o kadar çok not aldım, bunları çeşitli işaretlerle birbirine bağladım ki bunların hepsine tek bir yazıyla değinmemin olanağı yok. Öyle ki müzikle, sanatla, siyasetle ilgili çok sözü var Fazıl Say’ın. Keşke sanatlarını suskunluk içerisinde geçiren tüm sanatçılarımız düşüncelerini onun gibi açıklıkla ve içtenlikle ifade etseler de toplumsal kuraklığımız bir nebze olsa giderilse. Bu kuraklığa inat, kitabında dışa vurduğu hiçbir birikmişinde –suskunlar topluluğu da dâhil- kimseyi incitmemeye gayret etmiş. Öyle incelikli ki bu satırlarda isim verseydi bile (art niyetli olmayan) kimsenin kırılacağına inanmazdım.

Toplum olarak muhafazakârların, laik-Atatürkçülerin ve Kürtlerin (toplumsal kesimleri ayırmada çok yöntemsiz bir bakış açısı bana kalırsa; yine de niyeti öyle iyi ki eleştirmek şöyle dursun, “bence de” diyesiniz geliyor) barıştırılamadığı günümüzde güç sarhoşu muktedirlerin sosyal medyaya bile ayar vermelerinden dem vuruyor. (Nasıl vurmasın, onun ‘Hayyam-retweeted’ davası hâlâ çok taze. Ki başta ceza bile verilmişti) Tam da burada insanların sosyal medyayı önceden bir tür dert dökme defteri (ömrün uzun olsun Adalet Ağaoğlu!) olarak kullandıklarını, bugünse maalesef durumun değiştiğini anlatıyor. Kimse topa girmiyor.

“İnsanlar düşüncelerini yüreklerine gömdüler, en fazla aralarında konuşuyorlar. Sosyal medyada düşündüğünü yazmak hayli azaldı. Çünkü insanlar hayatlarına büyük zararlar verebiliyorlar.” (s. 48)

Aklıyla konuşabilen yürekli virtüözümüzün güzel tespitiyle bitireyim: “Çünkü doğa mükemmel olmadığı için sanat vardır.” (s.130)

* Akılla Bir Konuşmam Oldu, Fazıl Say, Doğan Kitap, 20. baskı, İstanbul, Ocak 2018